بررسی نقش صفت در فرایند تولید و درک استعاره در اشعار حافظ بر اساس نظریه استعاره شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری دانشگاه مازندران

چکیده

صفت به عنوان یکی از مقولات زبان فارسی (و اساساً همه زبان­ها) در کتب دستورزبان معرفی و گونه­های آن مشخص شده است؛ اما تعیین نقش آن در گفتار و نوشتار و به ویژه در متون ادبی – به عنوان جزئی از کلام- چندان مورد توجه قرار نگرفته است. در پژوهش حاضر به بررسی نقش صفت در شکل­گیری و درک استعاره در اشعار حافظ پرداخته شده و در آن از نظریه استعاره­ شناختی، به عنوان یکی از جدیدترین نظریات در بررسی­های مربوط به استعاره، بهره گرفته شده است. این نظریه که در ایران تازگی دارد از طرف زبانشناسان مورد استقبال قرار گرفته و هریک در چند و چون آن کنکاش کرده­اند. از جمله افراشی (1390) به وسیله نظریه نشانداری التزامی در معنی­شناسی و افزودن نکات چندی آن را تکمیل کرده که در این مقاله از این نکات بهره گرفته شده است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده و داده­ها از طریق مطالعات کتابخانه­ای جمع­آوری شده است. در پایان این نتیجه بدست آمده است که حافظ از صفت­ها در جایگاه آنچه که در این تحقیق نشانداری التزامی نامیده شده است استفاده کرده است و به منظور پیشبرد اهداف خویش – که در این پژوهش صرفاً دو هدف بازشناسی شده- یعنی تأکید بر مفهومی خاص از میان تناظرهای موجود بین دو مفهوم و همچنین به منظور تفضیل مشبه بر مشبه­به یا مستعارمنه بر مستعار از آنها بهره برده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Investigating the Role of Attributes in the Process of Producing and Understanding Metaphor in Hafiz's Poems Based on Cognitive Metaphor Theory

نویسنده [English]

  • Masoud Eskandari
P.h.d student in Persian language and literature, Mazandaran University. Babolsar, iran.
چکیده [English]

The adjective is introduced as a category of Persian language (and essentially all languages) in grammar books and its varieties are specified. But its role in speech and writing, and especially in literary texts - as a part of the Speech - has not received much attention. The present study investigates the role of adjectives in shaping and understanding metaphors in Hafez's poems and it employs cognitive metaphor theory as one of the newest theories in metaphorical studies. The recent theory in Iran has been welcomed by linguists, and each has explored it to some extent. Including Afrashi (2011) supplemented it with implicational markedness theory in semantics and added a few points that have been used in this article. The research method was descriptive-analytical and data were collected through library studies. In the end, it is concluded that Hafez utilized the attributes in the stand what has been called the implicational markedness  in this study. And in order to advance its goals - which in this study are merely two goals recognized - That is to say, the emphasis on a particular concept has benefited from the correspondences between the two concepts, and also used them in order to prefer tenor to vehicle in similes and metaphores

کلیدواژه‌ها [English]

  • Adjective
  • metaphor
  • implicational markedness
  • Hafiz
ابودیب، کمال (1363) «طبقه­بندی استعاره­ جرجانی» ، ترجمه­ علی محمد حق­شناس، مجله­ عارف،  شماره 1.##
اسکندری، مسعود و کمال­الدین یموتی (1391) «صفت فاعلی در شاهنامه­ی فردوسی»، چاپ در مجموعه مقالات هفتمین همایش بین المللی انجمن ترویج زبان و ادبیات فارسی، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.##
اکو، امبرتو (1390) «استعاره»، چ دوم، تهران: انتشارات سوره‌ مهر.##
افراشی، آزیتا (1390) «نگاهی به تاریخچه مطالعات استعاره» چ دوم، تهران: انتشارات سوره‌ مهر.##
ایبانز، فرانسیسکو خوزه روئیز ماندوزا (1390) «نقش نگاشت­ها و قلمروها در درک استعاره»، اصفهان: انتشارات نقش جهان.##
بارسلونا، آنتونیو (1390) «نظریه­ شناختی در باب استعاره و مجاز»، اصفهان: انتشارات نقش جهان.##
حافظ، خواجه شمس الدین محمد (1387) دیوان اشعار، به اهتمام جهانگیر منصور، تهران: نشر دیدار.##
حق­جو، سیاوش و مسعود اسکندری (1393) «نظریه استعاره عبدالقاهر جرجانی و آرای زبانشناسان شناختی» ارائه و چاپ در مجموعه مقالات نهمین همایش بین المللی ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه پیام نور خراسان شمالی.##
خیام‌پور، عبدالرسول (1388) دستورزبان فارسی ، تبریز: انتشارات ستوده.##
سعدی، شیخ مصلح‌الدین (1368) کلیات سعدی، تصحیح محمدعلی فروغی، تهران: انتشارات جاویدان.##
سکاکی، ابویعقوب یوسف (1407ق) مفتاح العلوم، ضبطه و... نعیم زرزور ، بیروت: دارالکتب العلمیه.##
شمیسا، سیروس (1381) بیان،  تهران: انتشارات فردوس.##
صفوی، کورش (1387) معنی شناسی، تهران: سوره مهر.##
عطار نیشابوری، شیخ فریدالدین (1391) دیوان غزلیات، تهران: انتشارات درّ.##
فرشیدورد، خسرو (1388) دستور مفصل امروز، تهران: سخن. ##
قبادی یاوری، عاطفه و مسعود اسکندری (1392) «بلاغت صفت؛ بررسی کارکردهای بلاغی صفت در کلیات سعدی»، چاپ در مجموعه مقالات هشتمین همایش بین المللی انجمن ترویج زبان و ادبیات فارسی، زنجان: دانشگاه زنجان.##
گری، مارتین (1382) فرهنگ اصطلاحات ادبی در زبان انگلیسی، ترجمه منصوره شریف زاده، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.##
گلفام، ارسلان و فاطمه یوسفی­راد (1381) «زبانشناسی شناختی و استعاره»، تازه­های علوم شناختی، ش: 15، صص: 59ـ 64.##
لیکاف، جورج (1390) «نظریه­ معاصر استعاره»، تهران: انتشارات سوره‌ مهر.##
نظامی، جمال الدین ابومحمد الیاس ابن یوسف (1389) مخزن الاسرار، شرح و تصحیح دکتر بهروز ثروتیان، تهران: امیرکبیر.##
هاشمی، زهره (1389) «نظریه استعاره مفهومی از دیدگاه لیکاف و جانسون»، ادب­پژوهی، ش: دوازدهم، صص: 119ـ 140.##
هاوکس، ترنس (1386)  استعاره،  ترجمه فرزانه طاهری، تهران: مرکز.##
همایی، جلال‌الدین (1389) فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: اهورا.##
همایی، جلال الدین و دیگران (1389) دستورزبان فارسی پنج استاد، تهران: ناهید.###