صفات عرفانی و نمادین قلندران در آثار سنایی، عطار، مولانا و حافظ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه.آذربایجان غربی، ارومیه، ایران

چکیده

       قلندر یکی از اصطلاحاتی است که در ادبیات و شعر عاشقانه کاربرد چشم­گیری دارد و یکی از جلوه­های مهم شعر عرفانی به­کار بردن مضامین قلندری است. این گونه اشعار به طور رسمی با سنایی آغاز شد ، پس از سنایی شاعرانی چون عطار ، مولوی، سعدی و حافظ آن مضامین را در اشعار خود بسیار به­کار برده­اند.  این اصطلاح در منابع عرفان و تصوف در معنای صوفیانه به کار رفته است ولی فاقد تعابیر لطیف و توصیفات نمادین و سمبلیک است. شاعران فارسی­گو  بویژه شعرای عارف و صوفی ­مسلک در اشعار خویش توصیفاتی لطیف و باریک و دقیق از این اصطلاح را با زبان نمادین و سمبلیک ارائه نمود­ه­اند. کشف معنای نمادین این واژه در شعر عرفانی در فهم و تفهیم بسیاری از صفات و خصوصیات عرفانی قلندران در شعر کمک شایانی می­کند. از جمله صفات و خصوصیات قلندران در شعر نمادین عرفانی می­توان به موارد ذیل اشاره نمود: ترک تعلقات، کافری، رندی، ترک ظاهر دین و ظاهر شرع، باده نوشی و... .

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Gnostic and symbolic traits of the Qalandars in the works of Sanai, Attar, Maulana and Hafez

نویسندگان [English]

  • zahra sherafati
  • Zahra Norozi
PhD student in Persian language and literature, University of Urmia , West Azerbaijan ,Urmia , Iran
چکیده [English]

Qalandri is one of the terms used extensively in romantic poetry and poetry and is one of the important manifestations of mystical poetry in the use of Qalandian themes. These poems formally began with Sana'i, after which Sana'i poets such as Attar, Rumi, Sa'adi and Hafiz have used themes in their poems. The term has been used in Sufi sources for mysticism and mysticism but lacks subtle interpretations and symbolic and symbolic descriptions. Persian poets, especially mystic and Sufi poets, have provided subtle and detailed descriptions of this term in symbolic and symbolic language in their poems. The discovery of the symbolic meaning of the word in mystical poetry helps in understanding and understanding many of the mystical traits and characteristics of the Qalandaran poetry. Among the qualities and characteristics of the Qalandars in mystical symbolic poetry are the following:
Abandonment, infidelity, Randy, abandoning the appearance of religion and the appearance of the Shari'a, drinking water, etc

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qalandar
  • mystical poetry
  • Randy
  • melamety
  • godliness
قرآن کریم.
ابن بطوطه(1370) سفرنامه ابن بطوطه، جلد اول و دوم، ترجمه محمد علی موحد، تهران:آگاه .
اسدی طوسی(  1377) لغت فرس، تصحیح و تحشیه فتح الله مجتبایی و علی اشرف صادقی، تهران:توس .
اشرف زاده ،رضا (1386) آتش آب سوز ، مشهد: آستان قدس
افشار، مهران، میر عابدینی، ابوطالب (1374) آیین قلندری، تهران، فرا روان.
برومند سعید، جواد ( 1384) آیین قلندران، کرمان :دانشگاه شهید باهنر کرمان .
تبریزی، محمدبن خلف (1342) برهان قاطع، حاشیه نویسی دکتر محمد معین، تهران: ابن سینا.
پورنامداریان،تقی(1384) «خیـام از نگـاهی دیگر»،نشـریه مطالعـات و تحقیقـات ادبـی دانشگاه تربیت معلّم تهران،شماره 1و2 .
چندبهار، لاله تیک(1380) فرهنگ بهار عجم، تصحیح کاظم دزفولیان ، تهران: طلایه، .
حافظ، شمس الدین محمد،(1385)دیوان اشعار، تصحیح رشد عیوضی، تهران، امیر کبیر .
خطیب فارسی(1362) قلندر نامه خطیب فارسی(سیرت جمال الدین ساوجی)، به تصحیح و توضیح حمید زرین کوب، تهران: توس .
دهخدا، علی اکبر(1371) لغت نامه دهخدا،تهران:امیرکبیر.
رامپوری، غیاث الدین محمد،(1375،)غیاث الغات، به کوشش منصور ثروت، تهران: امیر کبیر.
زرین کوب، عبدالحسین (1386) جستجو در تصوف ایران ، تهران: امیر کبیر.
سجادی، سید جعفر، (1375) فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی ،تهران:کتابخانه طهوری.
سجادی،سید ضیاالدین(1380) مقدمه ای بر مبانی عرفان و تصوف، تهران: سمت.
سعدی شیرازی، مصلح الدین (1381) گلستان سعدی، تصحیح غلامحسن یوسفی ، تهران: خوارزمی.
...................................................،(1381) بوستان سعدی(سعدی نامه)، تصحیح غلامحسین یوسفی،تهران:خوارزمی.
سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم،(1362)دیوان اشعار، با مقدمه و حواشی و فهرست مدرس رضوی،تهران:کتابخانه سنایی.
سهروردی،شهاب الدین ابوحفص(1341)عوارف المعارف ،تهران:علمی .
شاد، محمد پادشاه ابن غلام.(1335) فرهنگ آنندراج،تهران:خیام.
شجیعی، پوران(1373) جهان بینی عطار، تهران: نشر ویرایش.
شفیعی کدکنی، محمدرضا(1386) قلندریه در تاریخ، تهران: نشر سخن.
صراف، مرتضی(1349) «آیین قلندری»، مجله ارمغان، دورة چهلم و سی و نهم، شمارة 8، 11، 12، بهمن و اسفند.
قلی­زاده ، حیدر(1387)«نفاق و تزویر آیین رندی حافظ»، فصلنامه­ی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، شماره 4، بهار و تابستان 87
 عطارنیشابوری، فریدالدین(1375) مختار نامه، تصحیح محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن
..................................... ،(1383) منطق الطیر، تصحیح محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران:سخن.
..........................................،(1384)دیوان اشعار، به اهتمام تقی تفضلی، چاپ یازدهم ، تهران: علمی و فرهنگی .
گوهرین، صادق،(1376)شرح اصطلاحات تصوف ، جلد اول، تهران:زوار.
مرتضوی، منوچهر،(1370) مکتب حافظ( مقدمه ای بر حافظ شناسی) ، تبریز:ستوده،.
مصاحب، غلامحسین،(1381)دایره المعارف فارسی، جلد دوم، تهران: امیر کبیر.
معین ،محمد (1381) فرهنگ معین،تهران: امیرکبیر.
مولوی، جلال الدین محمد ،(1381) شرح مثنوی معنوی، تصحیح و توضیح کریم زمانی، دفتر اول تا ششم،  تهران، انتشارات اطلاعات.
مولوی، جلال الدین محمد (1374)دیوان جامع شمس تبریزی، جلد اول و دوم، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران : فردوس.
نفیسی، علی اکبر (1318) فرهنگ نفیسی، جلد چهارم، تهران:کتابفروشی خیام.