استعاره مفهومی در شعر مجیرالدین بیلقانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه، ارومیه، ایران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه، ارومیه ، ایران.

چکیده

تئوری استعارۀ مفهومی از موضوعات مورد مطالعه در زمینه زبان‌شناسی شناختی است که به بررسی چگونگی ادراک و ساخت در ذهن انسان می‌پردازد. بر اساس این نظریه، استعاره‌های کارکردی زبانی در خدمت ادبیّات متن نیستند، بلکه ابزاری ضروری برای درک چیزهای انتزاعی و ناملموس در ذهن انسان هستند و نه در سطح کلمات، بلکه در ژرفا به کار می‌روند و تحت تأثیر معنا و مفاهیم قرار می‌گیرند. حوزه‌های تعریف‌شده در نظریه استعاره مفهومی و مصادیق آن از بسیاری جهات به زمینه‌های مفهومی و عملی ضرب‌المثل‌ها شباهت دارند. به‌نوعی می‌توان ضرب‌المثل‌ها را نمونه‌ای از استعاره‌های مفهومی دانست که با استفاده از منابع مختلف معانی و مفاهیمی را با توجه به آن‌ها منتقل می‌کند. ازآنجایی‌که ضرب‌المثل‌ها عام‌ترین و پرکاربردترین بخش ادبیّات هستند، مطالعه آن‌ها بر اساس نظریه استعاره مفهومی، شناخت و درک مبانی فکری و فرهنگی ملّت‌ها را فراهم می‌کند. لذا پژوهش حاضر بر آن است تا با مروری گذرا بر مطالعات و نگرش‌های تاریخی و مدرن پیرامون استعاره‌ها و سنجیدن دو دیدگاه متفاوت دربارۀ آن‌ها، ضرب‌المثل‌های فارسی اشعار مجیرالدین بیلقانی را با توجه به نظریه استعاره مفهومی بررسی نماید و حوزه‌های مبدأ پرکاربرد در دایرۀ‌ مثال فارسی را بیابد و از این راه بتواند خطوط اصلی فکر شاعر را دریابد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Conceptual metaphor in mojir-al-din-e beilaghani poems

نویسندگان [English]

  • Barat Mohammadi 1
  • edris ghoytasi 2
1 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Urmia Branch, Urmia, Iran
2 PhD student of Persian language and literature, Islamic Azad University, Urmia Branch, Urmia, Iran
چکیده [English]

Conceptual metaphor theory is one of the subjects in the field of cognitive linguistic that is under study and it investigates how human mind processes and perceive. Based on this theory, the text literature in not served by language functional metaphors, but they are essential to perceive abstract and intangible things in human mind, are used in depth and are influenced by meaning and concepts. The defined domains in conceptual metaphor and its proofs are similar to conceptual and practical fields of proverbs in many aspects. Proverbs can be seen as an example of conceptual metaphors that transmit different meanings and concepts considering them with the use of different recourses. Since proverbs are the most common and the most practical part of the literature, the study of them based on conceptual metaphor provides cognition and perceiving cultural and intellectual foundations of the nations. Therefore, the present study aims to investigate Persian proverbs of mojir-al-din-e beilaghani lyrics considering conceptual metaphor and finds all-purpose origin domains in Persian example domain by transient overview of historical and modern studies and attitudes in the field of metaphors and evaluating two different viewpoints and can realize the poet’s main mainstreams through this way.

کلیدواژه‌ها [English]

  • mojir-al-din-e beilaghani
  • Conceptual metaphor
  • proverb
  • cognitive linguistic
  • origin domain
بهمنیار، احمد، (۱۳۶۹)، داستان نامه بهمنیاری، چ ۱، تهران: دانشگاه تهران.
بیلقانی، مجیرالدین (1358)،دیوان بیلقانی، تصحیح دکترمحمد آبادی، تهران: موسسه تاریخ وفرهنگ ایران.
دهخدا، علی اکبر، (۱۳۷۴)، امثال و حکم، ج ۴، تهران: امیر کبیر.
راسخ مهند، محمد، (۱۳۸۹)، درآمدی بر زبان شناسی شناختی نظریه­ها و مفاهیم، تهران: سمت.
زرین کوب، عبدالحسین، (۱۳۷۸)، ارسطو و فن شعر، تهران: امیرکبیر.
دریکوند، عصمت و ذوالفقار، علامی و مباشری، محبوبه، (1399)، «استعاره مفهومی خشم در دیوان خاقانی»، متن پژوهش ادبی، شماره: 88.
قائمی نیا، علیرضا، (1393). استعاره مفهومی در آیات قرآن. مجموعه مقالات زبان استعاری و استعاره های مفهومی، چاپ دوم، تهران: هرمس.
سعیدیان، عبدالحسین،(1385)، ج9، دایره المعارف بزرگ نو، چاپ دوم، تهران: آرام علم و زندگی
لیکاف، جورج و جانسون، مارک، استعاره­هایی که با آن­ها زندگی می­کنیم، حسن شعاعی، پایگاه اینترنتی تبیان Library.tebyan.net
 رضازاده شفق، صادق،(1352)، تاریخ ادبیات ایران، تهران: انتشارات دانشگاه پهلوی.
 انوری، حسن، (1373)، اصطلاحات دیوانی دوره ی غزنوی و سلجوقی، تهران: سیروس
هدایت، صادق، (1390)، نیرنگستان، تهران: جاویدان
  اکبری، حمید رضا و صالح نژاد، لیلا، (1395)،«استعاره زمان به مثابۀ حرکت در مکان در اشعار سهراب سپهری بر اساس نظریۀ معاصر استعار»ه، فضلنامۀ زبان ها و گویش های غرب ایران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه سال سوم، شماره 12، صص16-1
شهرامی، محمد باقر و هاشمی، سید علی، (1396)، «بررسی ساختار شعری مجموعه ی «تولدی دیگر» بر مبنای استعارۀ شناختی»، نشریه ی زیبا شناسی ادبی، دوره 8، شماره 31، صفحه 141-160
زرقانی، سید مهدی و مهدوی، محمد جواد و آباد، مریم،(1392)،« تحلیل شناختی استعارۀ عشق در غزلیات سنائی»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، شماره 183.
هاشمی، زهره، (۱۳۸۹)، «نظریه استعاره مفهومی از دیدگاه لیکاف و جانسون»، ادب پژوهی، شماره دوازدهم، صفحات ۱۱۹-۱۴۰.
بهنام، مینا (1389)، «استعاره مفهومی تور در دیوان شمش»، نقد ادبی، سال4- شماره ی 10:صص114-91
 هوشنگی، حسین و سیفی پرگو، محمود ،(1388).« استعاره مفهومی در قرآن از منظر زبان شناسی شناختی»، پژوهشنامه علوم و معارف قران کریم، سال اول، شماره سوم: صص 9-34.
عبدی مکوند، اسماعیل و زیارتی، اشرف، (1395)، «استعاره مفهومی آتش در خمسه نظامی گنجوی»، مطالعات ادبیات، عرفان و فلسفه، دوره2، شماره3/1، صفحات90_79.