طنز و مطایبه در شهرآشوب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

شهرآشوب یکی از انواع شعر فارسی است که پیوند نزدیکی با ادبیات عامیانه دارد. این نوع شعر که به نام‌های دیگر چون شهرانگیز، دهرآشوب، فلک‌آشوب و ... خوانده می‌شود، در ادبیات فارسی به دوگونه است؛ در نوع نخست، شاعر در شعر خود به تعریف و ذم مردم یک شهر و یا یک طبقه از جامعه می‌پردازد. اما در نوع دیگر که دارای ارزش ادبی بیش‌تری است، شاعر به توصیف پیشه‌وران و تعریف حرفه و صنعت آنان می‌پردازد و از این رهگذر اطلاعات تاریخی با ارزشی در زمینة مشاغل، آداب و رسوم، اعتقادات و فرهنگ عامیانه در اختیار مخاطب قرار می‌دهد. یکی از ویژگی‌های مهم شهرآشوب‌ها، کاربرد طنز و شوخ‌طبعی در آن‌هاست. در شهرآشوب‌هایی که به ذم مردم یک شهر یا یک طبقه می‌پردازد، شوخ طبعی غالباً به‌صورت هجو و هزل است، اما در شهرآشوب‌هایی که در آن توصیف صاحبان حرف و معرفی صنعت آن‌ها است، بیش‌تر در آن رگه‌هایی از طنز دیده می‌شود. از دلایل برجستگی طنز در شهرآشوب نوع دوم، به‌کارگیری طیف وسیعی از تکنیک‌های طنز است که بر اساس تئوری‌های رایج در طنز می‌توان به طبقه‌بندی و تحلیل آن پرداخت. بر اساس نتایج آماری این پژوهش، تکنیک‌های طنز به‌کاررفته در شهرآشوب دارای بسامد مختلفی است. مثلاً تکنیک‌های کوچک‌سازی، تشبیه به حیوانات، تشبیه مضحک و کنایه دارای بیش‌ترین بسامد و تکنیک‌هایی که مبتنی بر بازی‌های کلامی است، دارای کم‌ترین بسامد است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Satire and Humor in Shahrashob

نویسندگان [English]

  • Masrore Mokhtari 1
  • Hossein Adhami 2
1 Associate Professor of Persian Language and Literature Department of Mohaghegh Ardabili University
2 PhD student of Persian language and literature of Mohaghegh Ardabili University
چکیده [English]

Shahrashob is one of the types of Persian poetry that has a close connection with folk literature. This type of poetry, which is called by other names such as Shahrangiz, Dehrashob, Falak Ashob, etc., is of two types in Persian literature; In the first type, the poet praises and condemns the people of a city or a class of society in his poem. But in the other type, which has more literary value, the poet describes the craftsmen and defines their profession and industry, and in this way provides the audience with valuable historical information in the field of occupations, customs, beliefs and folk culture. One of the important features of Shahrashob is the use of humor in them.
In riots that deal with the people of a city or a class, the humor is often in the form of satire, but in riots that describe the people who speak and introduce their industry, more streaks of humor are seen. One of the reasons for the prominence of humor in the second type of chaos is the use of a wide range of humor techniques, which can be classified and analyzed based on common theories in humor. Based on the statistical results of this research, the humor techniques used in Chaos City have different frequencies. For example, the techniques of "minimization", "simile to animals", "ridiculous simile" and "sarcasm" have the highest frequency and techniques based on verbal games have the lowest frequency

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shahrashob
  • humor
  • satire
  • satirical techniques
اخوت، احمد(1371)، نشانه‌شناسی مطایبه، اصفهان، نشر فردا.
 ارشاد، فرهنگ(1391)، کندوکاوی در جامعه‌شناسی ادبیات، تهران، نشر آگه.
 اصلانی، محمدرضا( 1385)، فرهنگ واژگان و اصطلاحات طنز، تهران، کاروان.
امینی، اسماعیل(1385)، خندمین‌تر افسانه، تهران، سوره مهر.
 انوری، حسن(1383)، فرهنگ کنایات سخن، جلد2، تهران، انتشارات سخن.
 برگسون، هانری لویی(1379)، خنده، ترجمة دکتر عباس میرباقری، تهران، شباویز.
 بهزادی اندوهجردی، حسین(1378)، طنز و طنزپردازی در ایران، تهران، نشر صدوق.
پلارد، آرتور(1386)، طنز، ترجمة سعید سعیدپور، تهران، نشر مرکز.
ثروت، منصور و انزابی نژاد، رضا(1377)، فرهنگ لغات عامیانة معاصر، تهران، انتشارات سخن.
جوادی، حسن(1384)، تاریخ طنز در ادبیات فارسی، تهران، کاروان.
 حری، ابوالفضل(1387)، دربارة طنز، تهران، سوره مهر.
 حلبی، علی اصغر(1365)، مقدمه‌یی بر طنز و شوخ‌طبعی در ایران، تهران، پیک ترجمه و نشر.
 داد، سیما(1387)، فرهنگ و اصطلاحات ادبی، تهران، مروارید.
دانش پژوه، منوچهر(1380)،تفنن ادبی در شعر فارسی، تهران، طهوری.
سلیمانی،محسن(1391)، اسرار و ابزار طنزنویسی،تهران، سوره مهر.
 شفیعی کدکنی، محمدرضا(1372)، مفلس کیمیا فروش، تهران، سخن.
صانعی،شهین دخت(1390)، غزال گریز پای غزل، تهران، رابعه.
فتوحی، محمود(1391)، سبک شناسی نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، تهران، سخن.
کاسب، عزیزالله(1366)، چشم‌انداز تاریخی هجو، تهران، بهارستان.
کردچگینی، فاطمه(1388)، «شکل دگر خندیدن» در مجموعه مقالات کتاب طنز5، تهران، سوره مهر.
کریچلی، سیمون(1384)، در باب طنز، ترجمة سهیل سمی، تهران، ققنوس.
 گلچین معانی، احمد(1380)، شهرآشوب در شعر فارسی، تهران، نشر روایت.
میرزایف، عبدالغنی(1390)، گنج سر به مهر، ترجمة دکتر شهیندخت صانعی، تهران، رابعه.
 میرصادقی، میمنت(1373)، واژه نامه هنر شاعری، تهران، کتاب مهناز.
موسوی گرماردوی، سیدعلی(1388)، دگرخند، تهران، انجمن قلم ایران.
موریل،جان(1392)،فلسفة طنز،ترجمة محمود فرجامی و دانیال جعفری، تهران، نشر نی.
 نجف‌زاده بارفروش، محمد و فرجیان، مرتضی(1370)، طنزسرایان از مشروطه تا انقلاب، جلد3، تهران، نشر بنیاد.
 نیکوبخت، ناصر(1380)، هجو در شعر فارسی، تهران، دانشگاه تهران.