بررسی اقوال و احوال بایزید بسطامی و جنید بغدادی بر طبق نظریه روان‌شناسی مثبت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی دانشگاه تربیت معلم

2 استادیار گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی

3 دانشیار گروه آموزشی زبان و ادب فارسی

چکیده

چکیده

امروزه با گسترش مطالعات بینارشته‌ای مرزهای سنتی رشته‌های مختلف دانشگاهی تغییر کرده و بسیاری از آثارگذشتگان با استفاده از نظریات جدید بازکاوی و مورد مطالعۀ مجدد قرار گرفته‌است. روان‌شناسی مثبت که به‌تازگی مورد توجه روان‌شناسان قرار گرفته؛ مؤلفه‌هایی را عنوان می‌کند که با اصول عرفا بسیار نزدیک است. سلیگمن مؤلفه‌های مؤثر در این حوزه را به شش قسمت تقسیم کرده‌است: خرد، شجاعت، عشق، عدالت، میانه‌روی و تعالی. این فضیلت‌ها در میان آثار عرفا مشهود است، از جمله تذکرةالاولیای عطار که به شرح اقوال عارفان پرداخته است. جستار حاضر با استفاده از روش تحلیلی– توصیفی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای به بررسی اقوال جنید بغدادی و بایزید بسطامی پرداخته است. با بررسی زندگی این دو پیشوای بزرگ مشرب‌های عرفانی متفاوت و مهم یعنی «عرفان عابدانه» و «عرفان عاشقانه»، می‌خواهیم به نکاتی از زندگی و شخصیت آنها پی‌ببریم که با مؤلفه‌های روان‌شناسی مثبت‌گرا مطابقت بیشتری دارد. مؤلفة خرد اولین اصل مثبت‌گرایان است و مکرر در احوال این دو بزرگوار مشاهده می‌شود و یا تعالی، آخرین مؤلفة مثبت‌گرایان، تک تک اصولش بجز فضیلت شوخ‌طبعی مابقی با رفتار آنان مطابقت دارد. مؤلفه‌هایی نظیر عشق، عدالت و میانه‌روی نیز با آموزه‌های عارفان شباهت زیادی دارد، اما مؤلفه‌ای مانند شجاعت کمتر به آن توجه شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Examining the sayings of Bayazid Bastami and Junaid Baghdadi according to the theory of positive psychology

نویسندگان [English]

  • zahra sadat Hosseini 1
  • Asgar Salahi 2
  • Masrore Mokhtari 3
1 Trainer of Tarbiat Moalem University
2 Assistant professor of Persian language and literature department
3 Associate Professor of the Teaching Department of Persian Language and Literature
چکیده [English]

Abstract
Nowadays, with the expansion of interdisciplinary studies, the traditional boundaries
of various academic fields have changed and many of the works of the ancients have
been re-examined and re-studied using new theories. Positive psychology, which has
recently received the attention of psychologists, describes components that are very
close to the principles of mystics. Seligman has divided the effective components in
this field into six parts: Wisdom, Courage, Love, Justice, Moderation, and
Excellence. These virtues are evident in the works of mystics, such as Attar's Tazkira
al-Awliya, which describes the sayings of mystics. The present essay has
investigated the sayings of Junaid Baghdadi and Bayazid Bastami by using the
analytical-descriptive method and library sources. By examining the lives of these
two great leaders of different and importan t mysticism, i.e. "devotional mysticism"
and "romantic mysticism", we want to find out the points of their life and personality
that are more consistent with the components of positive psychology. The
component of wisdom is the first principle of the posit ivists and it is frequently
observed in the sayings of these two nobles or excellence, the last component of the
positivists, each of its principles, except for the virtue of humor, is consistent with
their behavior. Components such as love, justice, and moderation are also very
similar to the teachings of the mystics, but a component such as courage has been
given less attention.

کلیدواژه‌ها [English]

  • positive psychology
  • virtue and ability
  • Tazkirat al-Awliya
  • Junaid Baghdadi
  • Bayazid Bastami
ابن‌عربی، علی بن محمد. (1919). الفتوحات المکیه. ضبطه و صححه و وضع فهارسه احمد شمس‌الدین. الجزء رابع. بیروت: دارالمکتب العلمیه.
انصاری، مسعود. (1389). تاج العارفین جنید بغدادی. تهران: جامی.
حاکمی، اسماعیل. (1388). سماع در تصوف. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
حلبی، علی اصغر. (1382). جلوه‌های عرفان و چهره‌های عارفان. تهران: قطره.
زرین کوب، عبدالحسین. (1378). صدای بال سیمرغ. تهران: سخن.
زرین کوب، عبدالحسین. (1389). ارزش میراث صوفیه. تهران: امیرکبیر.
سانتراک، جان دبلیو. (1385). زمینه روان­شناسی. ترجمۀ مهرداد فیروزبخت. تهران: رسا.
سجادی، سیدجعفر. (1373). فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. تهران: طهوری.
سعیدی، گل بابا. (1384). فرهنگ اصطلاحات عرفانی ابن عربی. تهران: شفیعی.
سلیگمن، مارتین. (1397). شادمانی درونی. ترجمه مصطفی تبریزی، رامین کریمی و علی نیلوفری. تهران: دانژه.
سهلگی، محمد بن علی. (1384). دفتر روشنایی. از میراث عرفانی بایزید بسطامی. ترجمه محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.
شجیعی، پوران. (1373). جهان‌بینی عطار. تهران: موسسه نشر ویرایش.
عطار، فریدالدین محمد بن ابراهیم. (1397). تذکرةالاولیا تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.
فردریکسون، باربارا. (1964). مثبت‌گرایی (چگونه به زندگی شور و نشاط بیشتری ببخشیم). مترجمان: نسرین پارسا و هامایاک آوادیس یانس. تهران: رشد.
فیست، جس و گریگوری جی فیست. (1388). نظریه‌های شخصیت. مترجم: یحیی سید محمدی. تهران: روان.
کار، آلان. (1385). روان‌شناسی مثبت علم شادمانی و نیرومندی‌های انسان. ترجمۀ حسن پاشا شریفی و جعفر نجفی زند. تهران: سخن.
لیمن، آوریل و گلادیانا مک ماهن. (1952). روان‌شناسی مثبت. مترجم فریبا مقدم 1397. تهران: آوند دانش.
میبدی، ابوالفضل رشیدالدین. (1371). کشف الاسرار و عدة الابرار. به سعی علی اصغر حکمت. تهران: امیرکبیر.
میرباقری فرد، علی اصغر و مهدی رضائی. ( 1388). «جایگاه صحو و سکر در مکتب عرفانی بغداد و خراسان». نشریه ادب و زبان. شماره 28. زمستان 89.
-- میرباقری فرد و حسین آقا حسینی و مهدی رضائی. (1386). «مراتب توحید از دیدگاه جنید بغدادی». مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. شماره دوم.
هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان. (1384). کشف المحجوب. تصحیح و تعلیقات محمود عابدی. تهران: سروش.
هفرن، کیت و ایلونا یونیول. (1394). روان‌شناسی مثبت‌نگر. مترجمان: محمدتقی تبیک و محسن زندی. قم: دارالحدیث.
هوی، دیوید کوزنز. (1371). حلقه انتقادی. مترجم مراد فرهادپور. تهران: گیل.
نخشبی، ضیاءالدین. (1382). سلک السلوک. مقدمه و تصحصح غلامعلی آریا. تهران: زوار.
نوربخش، جواد. (1380). بایزید بسطامی. تهران: یلدا قلم.