مطالعه و بررسی شگردهای طنزپردازی در اشعار ایرج میرزا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

ایرج میرزا، متولد 1253 ه. ش، یکی از مهم‌ترین شاعران موفق دورۀ مشروطه در طنزپردازی است و به او لقب «سعدی نو» را داده‌اند. از مهم‌ترین دلایل موفقیت طنزهای او، به کارگیری طیف وسیعی از شگردها و سازوکارهای خلق طنز در ساختار اشعار اوست. اشعار ایرج میرزا بیشتر برگرفته از واقعیات اجتماعی است که در آن‌ها با دیدگاهی انتقادی و تند به بازتاب مسائل اجتماعی می‌پردازد. پژوهش پیش‌رو بر آن است تا با بهره‌گیری از روش مطالعۀ کتابخانه‌ای و به صورت توصیفی- تحلیلی، شگردهای طنزپردازی را در اشعار این شاعر، مورد مطالعه و بررسی قرار دهد. حاصل مطالعات نشان می‌دهد که ایرج میرزا برای بیان طنز خود و تأثیرگذاری بیشتر آن بر مخاطب از شگردها و شیوه‌های مختلفی استفاده می‌کند و رمز موفقیت طنزهای او در بهره‌گیری از همین شگردهاست؛ از مهم‌ترینِ این شگردها می‌توان به کوچک‌سازی، تشبیه به حیوانات، نفرین و دشنام، خراب کردن سمبل‌ها، انتقاد از خویش، مناظره، تابوشکنی دینی، کنایۀ و ردیف‌های طنزآمیز اشاره کرد. حاصل سخن اینکه، شگردهای طنزِ مورداستفادۀ ایرج میرزا در ارائۀ مفاهیم موردنظر تأثیر بسزایی دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Studying and analyzing humor techniques In the poems of Iraj Mirza

نویسندگان [English]

  • hossein Gasemizadeh 1
  • khodabakhsh asadollahi 2
1 Ph.D. student of Persian language and literature of Mohaghegh Ardabili University
2 Professor of Persian language and literature at Mohaghegh Ardabili University
چکیده [English]

Iraj Mirza, born in 1253 is one of the most successful satirical poets of the constitutional period, and he was given the title of "Saadi No". One of the most important reasons for the success of his satires is the use of a wide range of methods and mechanisms for creating humor in the structure of his poems. Iraj Mirza's poems are mostly taken from social realities, in which he reflects on social issues with a critical and sharp point of view. The current research aims to study and analyze the methods of satire in this poet's poems by using the library study method and in a descriptive-analytical way. The results of the studies show that Iraj Mirza uses various methods and methods to express his humor and make it more effective on the audience, and the secret of the success of his humor lies in the use of these methods. Among the most important of these tricks, we can mention miniaturization, likening to animals, cursing, destroying symbols, criticizing oneself, debating, breaking religious taboos, irony and humorous lines. As a result, the humor techniques used by Iraj Mirza have a significant effect in presenting the intended concepts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Humor
  • satirical techniques
  • poems
  • Iraj Mirza
آریان­پور‌،‌ یحیی، (1350). از صبا تا نیما‌، تهران: انتشارات زوار‌.
آژند، یعقوب، (1385). تجدد ادبی در دورۀ مشروطه، تهران: انتشارات موسسۀ تحقیقات و توسعۀ علوم انسانی.
انوری‌، حسن، (1379).‌ یک قصه بیش نیست‌، تهران: نشر عابد‌.
ایرج میرزا، (1353). دیوان ایرج میرزا، به اهتمام محمدجعفر محجوب، تهران: اندیشه.
برقعی، محمدباقر، (1329). سخنوران نامی معاصر. تهران: امیرکبیر.
حلبی، علی­اصغر، (1365). مقدمه­ای بر طنز و شوخ­طبعی در ایران، تهران: پیک ترجمه و نشر.
خارابی، قاروق، (1380). سیاست و اجتماع در عصر مشروطه، تهران: دانشگاه تهران.
خارابی، قاروق، (1386). طنز در مطبوعات دورۀ آغازین مشروطیت، نشریۀ نامۀ فرهنگستان، دوره 9، شماره 1.
داد، سیما، (1387). فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.
زارع، سارا و باقری خلیلی، علی اکبر (1395). شگردهای طنزپردازی در کتاب شلوارهای وصله­دار، فصلنامۀ کاوش­نامه، سال 17، شماره 33.
زرقانی، سیدمهدی، (1384). چشم­انداز شعر فارسی، تهران: نشر ثالث.
سپانلو، محمدعلی، (1376). شهر شعر ایرج (زندگی و نمونه آثار ایرج میرزا)، تهران: نشر علم.
سلیمانی، محسن، (1391). اسرار و ابزار طنزنویسی، تهران: سوره مهر.
شفیعی­کدکنی، محمدرضا، (1380). ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران: سخن.
شفیعی­کدکنی، محمدرضا، (1382). ادبیات فارسی (از جامی تا روزگار ما)، تهران: نی.
شفیعی­کدکنی، محمدرضا، (1390). با چراغ و آینه (در جستجوی ریشه­های تحول شعر معاصر ایران)، تهران: سخن.
شوقی‌، احمد، (1384).  طنز و شیوه‌های گوناگون آن‌، مجلۀ کیهان اندیشه‌، شماره ٤٢.
صدری­نیا، باقر، (1387). چند و چون وطن­خواهی در ایران، علی دهباشی، سیری در زندگی و آثار ایرج میرزا، تهران: اختران.
صفا، ذبیح­الله، (بی­تا). گنج سخن، تهران: ابن سینا.
صفایی، علی و ادهمی، حسین، (1393). نمود تکنیک‌های طنز در ساختار پیرنگ داستان‌های «فرهاد حسن‌زاده»، فصلنامۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی ، شمارۀ 32. 
کردچگینی، فاطمه، (1388). «شکل دگر خندیدن» در مجموعه مقالات کتاب طنز 5 ، تهران: سوره مهر.
کریچلی، سیمون، (1384). در باب طنز، ترجمۀ سهیل سمی، تهران: ققنوس.
محجوب، محمدجعفر، (1353). تحقیق در احوال و آثار و افکار و اشعار ایرج میرزا و خاندان و نیاکان او، تهران: نشر اندیشه.
مرچنت، ملوین، (1382). کمدی، ترجمۀ فیروزه مهاجر، تهران: مرکز.
محفوظ، حسین­علی، (1336). متنبی و سعدی، تهران: چاپخانه حیدری.
محمدی، حسن­علی، (1375). شعر معاصر ایران از بهار تا شهریار، تهران: انتشارات ارغنون.
نادرپور، نادر، (1352). ایرج میرزا: نام­آور ناشناخته، نشریۀ سخن، شماره 23.
نجف­زاده بارفروش، محمد و فرجیان، مرتضی، (1370). طنزسرایان از مشروطه تا انقلاب، جلد3، تهران: نشر بنیاد.
نوفلی، فاطمه، (1397). بررسی شگردهای طنز و مطایبه در افسانه­های عامیانۀ ایرانی، نشریۀ نثرپژوهی ادب فارسی، سال 21، شمارۀ 44.
نیکوبخت، ناصر، (1380). هجو در شعر فارسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
همایی، جلال­الدین، (1384). فنون بلاغت و صناعت ادبی، تهران: هما.
یوسفی، غلامحسین، (1369). چشمۀ روشن، تهران: انتشارات علمی.