نقد نظریه‌ی شعر جدول ضربی شفیعی کدکنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی سینا همدان

2 هادی طیطه، دانشجوی دکترای ادبیات غنایی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

چکیده

در تعاریف مختلفی که برای شعر و دسته‌بندی انواع شعر از آغاز تا به امروز صورت گرفته است، معیارهای مختلفی مد نظر بوده است. شعر جدول ضربی، شعری است که شفیعی کدکنی اعتقاد دارد که در آن، واژگان بدون هیچ فکر و اندیشه‌ای و بنا بر تصادف با ظاهری متفاوت کنار هم قرار می‌گیرند که در حوزه‌ی اصل رسانگی، مفهوم خاصی را بیان نمی‌کند. شاعرانی که شعرشان از نظر شفیعی کدکنی عنوان شعر جدول ضربی را یدک می‌کشد و مستقیم به آن‌ها و شعرشان اشاره داشته است، یدالله رؤیایی و سهراب سپهری هستند که از جمله شاعران جدی شعر معاصر فارسی به شمار می‌روند. نگارندگان در این پژوهش با روش توصیفی– تحلیلی و بررسی منابع کتابخانه‌ای به این نظریه پرداخته‌اند، همچنین تحلیل شاهد مثال‌هایی که به زعم دلایل شفیعی کدکنی جدول ضربی محسوب می‌شوند، مانند: گزینش واژگان به صورت تصادفی، نامتناسب بودن واژگان یک بند شعری و تصادفی بودن این اشعار را با دیدگاهی انتقادی مورد بررسی قرار داده‌ و به این نتیجه رسیده‌اند که عنصر تناسب و ارتباط واژه‌ها و نشانه‌ها در محور همنشینی و جانشینی باعث می‌شود، انجسام طولی و عرضی اثر ادبی بیشتر شود. از طرفی انتخاب ناخودآگاه واژه‌ها برای ترکیب‌ها در سطح شعر بدون پشتوانه‌ی فکری و اندیشه‌ای نیست و اندوخته‌های فرهنگی و زبانی در گزینش واژگان دخیل است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Criticism of Shafii Kodkani's multiplication table poetry theory

نویسندگان [English]

  • maryam saki 1
  • hadi tite 2
1 Ph.D. student of Persian language and literature, Boali Sina University, Hamadan
2 Hadi tite, PhD student in lyrical literature, faculty of literature and humanities, Urmia University, Urmia, Iran.
چکیده [English]

In different definitions of poetry and the classification of types of poetry from the beginning to the present, different criteria have been considered. The poem of the multiplication table is a poem that Shafi'i Kadkani believes in which words are put together without any thought and by coincidence with a different appearance that does not express a specific meaning in the field of media principle. The poets whose poems, according to Shafi'i Kadkani, bear the title of the multiplication table and directly refer to them and their poetry, are Yadollah Royaei and Sohrab Sepehri, who are among the serious poets of contemporary Persian poetry. In this study, the authors criticize some poems that are considered as multiplication tables according to Shafi'i reasons, such as: random selection of words, disproportionate words of a poem and the randomness of these poems. It has been concluded that the element of appropriateness and connection of words and signs in the axis of accompaniment and substitution causes the longitudinal and transverse coherence of the literary work to increase. On the other hand, the subconscious choice of words for combinations at the level of poetry is not without intellectual and thought support, and cultural and linguistic reserves are involved in the choice of words.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Unconscious
  • vocabulary selection
  • companionship axis
  • appropriateness
  • multiplication table poetry
قرآن (1376). ترجمه­ی الهی قمشه­ای، تهران: بنیاد نشر قرآن (1367).
ابوعلی سینا، شیخ الرئیس. (1388). مجموعه رسائل، ترجمه­ی سید محمود طاهری، قم: آیت اشراق.
احمدی، بابک. (1385). ساختار و تأویل متن، چاپ دوازدهم، تهران: مرکز.
رؤیایی، یدالله. (1391). هلاک عقل به وقت اندیشیدن، تهران: نگاه.
رؤیایی، یدالله. (1394). مجموعه اشعار، چاپ سوم، تهران: نگاه.
رؤیایی، یدالله. (1397).  از سکوی سرخ. چاپ سوم. تهران: نگاه.
زرقانی، مهدی. (1394). چشم انداز شعر معاصر ایران، تهران: ثالث.
سپهری، سهراب. (1398). هشت کتاب، چاپ دوم، تهران: مبین اندیشه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1377). «شعر جدولی آسیب­شناسی نسل خردگریز»، ایران شناسی. س 10 ش 39. صص 490- 479.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1380). ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران: سخن.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1389). موسیقی شعر، چاپ دوازدهم، تهران: آگاه.
نیکزاد، عباس. (1388). «سریان درک و شعور و عشق در همه موجودات»، فصلنامه رواق اندیشه. ش 43.
محسنی، محمدرضا. (1386). «ژاک لکان، زبان و ناخودآگاه». پژوهش زبان­های خارجی، شماره 38. صص 85- 98.