مقایسۀ مفاهیم و شیوه‌های آموزش در شاهنامه فردوسی بر پایۀ آموزه‌های زال و بزرگمهر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران – مدرس دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

شاهنامۀ فردوسی در میان ایرانیان به عنوان اثری با محتوای پهلوانی مشهور شده است. این نکته موجب شده تا مفاهیم دیگر همچون مسائل آموزشی و اخلاقی کمتر مورد توجه مخاطبان قرار گیرد. هرچند این مطالب در کنار رخدادهای پهلوانی کمرنگ‌تر جلوه می‌یابند ولی نقش مهمی در ایجاد پیوندهای مفهومی در ابیات دارند. زمانی که چهره‌ای خردمند در داستان حضور دارد، می‌توان شاهد آموزش در دل داستان بود.                                                                    
از بخش‌هایی که مفاهیم آموزشی و اخلاقی بیشتر در آن جلوه‌گر شده است، مجالس بزرگمهر است. مجلس‌گویی یکی از شیوه‌های پند و اندرز است که عموماً در دربار شاهان مورد استفاده بوده و در رأس آن فردی دانا با نصایح خود حاضران را بهره‌مند می‌ساخته و این پندها برای بهره‌مندی دیگران ثبت می‌شده است. علاوه بر این در بخش پهلوانی شاهد حضور زال هستیم که به عنوان چهره‌ای فرهیخته دیگران را از نصایح خود بهره‌مند می‌کند.                                   
در این مقاله به مقایسۀ مفاهیم و شیوه‌های آموزش در آموزه‌های این دو چهرۀ خردمند در شاهنامه پرداخته‌ایم.                                                                                            

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A descriptive study of ethics education in Ferdowsi Shahnameh based on Bozorgmehr assemblies

نویسنده [English]

  • Nilifar Sadatabdolahi
PhD in Persian Language and Literature, University of Tehran - Lecturer at the University of Tehran, Tehran ,Iran
چکیده [English]

Ferdowsi's Shahnameh has become famous among Iranians as a work with a heroic content. This has led to less attention being paid to other concepts such as educational and ethical issues. Although these concepts appear less alongside heroic events, they play an important role in creating conceptual connections in the verses. When there are wise figures in the story, one can witness the flow of education.
One of the sections in which educational and moral concepts have become more prominent is Bozorgmehr assemblies. Assembly is one of the methods of admonition that is commonly used in the court of kings and at the head of it was a wise person who benefited the audience with his advice and these advices were recorded for the benefit of others. In addition, in the wrestling section, we see the presence of Zal, who, as a cultured figure, uses his advice.
In this article, we have compared the concepts and methods of education in the teachings of these two wise persons in Shahnameh.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ferdowsi Shahnameh
  • Education
  • Ethics
  • Bozorgmehr Hakim
  • Zal
حافظی، غلامرضا و مریم وافی ثانی (1397) «مبانی خرد سیاسی در هفت بزم انوشیروان و بزرگمهر در شاهنامۀ فردوسی، زمانی میاسای از آموختن» (مجموعه مقالات همایش ملی شاهنامه و تعلیم و تربیت)، به کوشش: سیدعلی کرامتی مقدم، مشهد: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی ضریح آفتاب، صص 436-424.                              .
سبزیان‌پور، وحید (1388) «تاثیر پندهای انوشروان و بزرگمهر در گلستان سعدی»، زبان و ادبیات فارسی (مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی)، دوره 17، ش 64، صص 91-124.                                  
عوفی بخارایی، محمد (1361) تذکرۀ لباب الالباب، به اهتمام: محمد عباسی، تهران: فخر رازی.                    
فردوسی، ابوالقاسم (1394) شاهنامه، پیرایش: جلال خالقی مطلق، ج 1و2، چ اول، تهران: سخن.                   
فریدونی فروزنده، (1397) «تحلیل و بررسی مبانی تربیتی در پندهای پدرانۀ شاهنامۀ فردوسی، زمانی میاسای از آموختن» (مجموعه مقالات همایش ملی شاهنامه و تعلیم و تربیت)، به کوشش: سیدعلی کرامتی مقدم ، مشهد: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی ضریح آفتاب. صص 238-218.                                                     
غلامرضایی، محمد، (1387) «مجلس‌گویی و شیوه‌های آن در مجالس سبعۀ مولوی»، پژوهشنامۀ علوم انسانی، ش57، صص 257-278، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.                                                                             
غلامی، فاطمه و نجف جوکار، (1390) «بررسی و تحلیل «هفت بزم انوشیروان» در شاهنامه به عنوان نمودی از «مجلس‌گویی» در ایران پیش از اسلام»، پژوهشنامه زبان و ادب فارسی(گوهر گویا)، س 5، ش 19، صص 79-98.
مهراد، حامد، (1397)، «متون دیروز، انسان امروز، چشم‌انداز فردا: بررسی ظرفیت‌های حماسۀ ملی در آفرینش ادبی با محور تعلیم و تربیت فرد انسانی و شهروند اجتماعی»، زمانی میاسای از آموختن (مجموعه مقالات همایش ملی شاهنامه و تعلیم و تربیت)، به کوشش: سیدعلی کرامتی مقدم ، مشهد: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی ضریح آفتاب، صص 332-313.                                                     
نظامی عروضی سمرقندی، احمد بن عمر، (1388) چهارمقاله و تعلیقات، به سعی و اهتمام و تصحیح: محمد قزوینی، با اهتمام: محمد معین، چاپ اول، تهران: صدای معاصر.