نقد اخلاقی کتاب جغرافیای تاریخی سرزمین‌های آباد: آثارالبلاد و اخبارالعباد زکریای قزوینی (قرن هفتم هجری)

نویسندگان

1 دکترای زبان و ادبیات فارسی

2 دانشیار دانشگاه پیام نور ، تهران، ایران

چکیده

آثارالبلاد و اخبارالعباد از زکریای قزوینی، یکی از مهم­ترین کتب جغرافیای تاریخی سرزمین­های آباد است که در سال 674ه. ق به زبان عربی به رشته نگارش درآمده ‌است ؛ این کتاب، سه پیشگفتار و هفت عنوان دربارۀ هفت منطقه دارد. یکى از امتیازاتى که آثار البلاد را متمایز مى‌سازد، توصیف و تأثیر آب و هوای بلاد بر خلُقیات و شخصیت  افرادی است که در آن ولایات و مناطق زندگی می‌کنند. این اثر دارای رویکردی مذهبی  و اخلاقی است وآموزه­های دینی و مضامین تربیتی در آن مورد توجه قرارگرفته‌است. موضوعاتی نظیر راست­گویی، خوش­رفتاری و نیکوکاری در فحوای کلام قزوینی به خوبی مشهود است. در مجموع می توان گفت، کلام نافذ و زبان صمیمی قزوینی در بیان آموزه­های تعلیمی و اخلاقی، سبب گیرایی و همگانی شدن کتاب وی شده‌است. مهم ترین نتیجه‌ی مبحث مقاله دراین است که قزوینی یکی از روش­های اصلاح جامعه‌ی خود را آگاهی بخشی وتبیین فضایل اخلاقی می­داند وبه همین منظور در اکثر مطالب کتاب خود، ضمن تأکید بر دانش­اندوزی و خرد­گرایی، مخاطب را به کسب فضایل ودوری از رذایل تشویق وترغیب نموده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Morality criticism of the book about historical geography of settled lands: Athar- al- belad va akhbar- al- Ebad by Zakaria Qazvini(7th century after Hedjira

نویسندگان [English]

  • leila Eqbali Ahmadabadi 1
  • Asieh Zabihnia Omran 2
1 PhD in Persian language and literature
2 Associate Professor of Payam Noor University ،Tehran Iran
چکیده [English]

Athar-al Belad va Akhbar-al Ebad by Zakaria Qazvini is one of the most important books about historical geography of settled lands,which has been written in Arabic in 7ty century after Hedjri and has three prefaces and seven topics about seven regions. One of the distinctive characteristics if this book is that it describes the climate of the lands and its effects on temper and character of the people who live threre. This work has religious and moral approach and religious teachings and didactic contents have been considered in it and  the author has emphasized them. Subjects such as truthfulness, goodmanner and benevolence have been clearly mentioned in the words by Qazvini. On the whole, it can be said that influential word and sincere language of Qazvini in expressing didactic and moral teachings has made his book attractive and public. The major result of this essay is that Qazvini believes that informing people and explaining the moral virtues is one of main methods and ways to reform the society; and as a result, in the majority of the subjects of this book, Qazvini encourages the reader to achive virtues and avoid the wickedness while emphasizing the knowledge and rationality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • morality
  • virtues
  • truthfulness
  • goodmanner
  • Qazvini
قرآن کریم
اصفهانی، رضا(1373) اخلاق برای همه، تهران: انتشارات اطلاعات.
تاج( لنگرودی)، محمد مهدی(1364) واعظ اجتماع، تهران: انتشارات حیدری.
خدایاری، مصطفی( 1395) «بررسی فضایل ورذایل اخلاقی در بوستان سعدی»،همایش بین المللی شرق شناسی، تاریخ و ادبیات پارسی، دوره 1.
درویشی، لطیف(1388)«تحلیل مضامین اخلاقی در دیوان ناصرخسرو» ،فصلنامه علمی وپژوهشی، دوره 5، شماره 7، صص 180-147.
دشتی، محمد.(1379) نهج البلاغه ترجمۀ محمد دشتی ، تهران : زهد.
دهخدا، علی اکبر( 1377) لغت نامه، تهران : انتشارات دانشگاه تهران .
راشدی، لطیف و سعید.(1386) ترجمه نهج الفصاحه ،قم: ام ابیها.
رشاد، علی اکبر(1380)دانشنامه امام علی (ع)،تهران: موسسه فرهنگی دانش واندیشه اسلامی.
رفیعی، سید حعفر( 1378) تزکیه نفس، تهران: انتشارات نگین.
زارع، زهرا(1393)«بررسی وتحلیل آموزههای اخلاقی در دیوان کمال الدین اسماعیل اصفهانی»، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، سال 7، شماره 25، ص 361.
زکریای قزوینی( 1366)آثارالبلاد و اخبارالعباد، ترجمه عبد الرحمن شرفکندی، تهران: موسسه علمی اندیشۀ جوان.
سادات، محمد علی(1378) اخلاق اسلامی، تهران: انتشارات سمت.
سلطانی، شهید غلامرضا(1374 ) تکامل درپرتو اخلاق، قم:دفترانتشارات اسلامی.
شریفی، احمد حسین( 1384) آیین زندگی ( اخلاق کاربردی)،قم: دفتر نشر معارف.
عزیززاده، فرزان (1387) «یادگارهاى ماندگار: آثار البلاد و أخبار العباد»، مجله: کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، دى 1387، شماره 128. ص 104-105.
علیزاده، علی(1394) «دیدگاه های اخلاقی وتربیتی در شعر وحشی بافقی»، نشریه علمی وپژوهشی ادبیات تعلیمی، دوره 7، شماره 25، صص 36-1.
کلینی، ثقۀ الاسلام.(1379ه.ش) اصول کافی،ترجمۀ محمدباقرکمره ای،تهران:اُسوه .
مجلسی، محمد باقر(1403ق) بحار الانوار، ج 68، بیروت: دار احیاء التراث العربی .
محدثی، جواد( 1392) اخلاق اسلامی، قم: موسسه اخوان دستمالچی، انتشارات دلیل ما.
 مطهری، مرتضی(1380)، ده گفتار، قم: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی(1387) مجموعه آثار،ج16، تهران: موسسه چاپ فجر، انتشارات صدرا.
معین، محمد( 1380) فرهنگ فارسی، تهران: نشر سرایش.
 نراقی، ملا احمد( 1389) معراج السعاده، قم: انتشارات وحدت بخش.