جایگاه ادبی هاتفی در آیینۀ پژوهش‎های معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه فرهنگیان، پردیس شهید بهشتی مشهد.مشهد، ایران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد.مشهد، ایران

چکیده

هاتفی خرجردی از شاعرانِ بزرگ اواخر دورۀ تیموری است. اگر چه در آغاز کار مقلّد شاعران بزرگی چون فردوسی و نظامی بود و به تبعیت از آنان آثاری را خلق کرد ولی در بسیاری موارد توانست از حدّ تقلید فراتر رود و ابتکاراتی داشته باشد. خلّاقیت‎های ادبی هاتفی در شعر و آثارش سبب شده است که بعدها او را از شعرای‌ زبردست‌ قرن‌ نهم و دهم هرات‌ و از شاعران صاحب سبک به شمار آورند و در تذکره‎ها از او با عناوینی چون«زُبدۀ شعرا» و «افصح فُصحا» یاد کنند. اگرچه هاتفی شاعر بزرگی بوده و در عهد خود شهرتی کسب کرده است ولی در سدۀ اخیر که اوج پژوهش‌های ادبی به سبک علمی جدید است، پژوهشگران کمتر به جایگاه ادبی هاتفی و نقد و بررسی اشعارش پرداخته‎اند. در این مقاله تلاش شده است تا مشخص شود که پژوهش‎گران معاصر چه جایگاهی برای هاتفی قائل شده و چه تصویری از او در ذهن خوانندگان ترسیم نموده‎اند؟ برای رسیدن به این هدف، مقاله‎هایی که در دورۀ اخیر دربارۀ هاتفی خرجردی نگارش یافته، نقد و بررسی شده و جایگاه ادبی هاتفی بر مبنای مباحث مطرح شدۀ پژوهش‎گران تبیین و توصیف شده است. در پژوهش‎های اخیر توصیف قدرت خیال، بدیهه‎گویی، توفیق هاتفی در حماسه‎سرایی، اشاره به نوآوری‎ها، محاسن شعری و پرداختن به زیبایی‎های ادبی و سبکی او از مهم‎ترین نکات طرح شده دربارۀ آثار هاتفی به شمار می‎رود

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Literary position of Hatefi in contemporary research

نویسندگان [English]

  • Seyed Ali Keramati Moqadam 1
  • Seyede Ameneh hosinijahangir 2
1 Assistant Professor Farhangian University, Shahid Beheshti Mashhad,mashhad ,Iran
2 PhD student in Persian language and literature, Islamic Azad University of Mashhad.Mashhad,Iran
چکیده [English]

Hatefi Khargerdi one of the great poets of the Timuri period. Although at the beginning imposed from poets such as Ferdowsi and nezami and created his works by imitating them But he was able to take initiatives. Hatefi's literary creativity in poetry has made him one of the prominent poets of the ninth and tenth centuries of Herat and one of the most talented poets. Although Hatefi was a great poet and he was famous in his time but in recent years researchers have paid less attention to the literary position of Hatefi. Now the question is: Researchers in recent times in their works what is the place for a hatefi? and what image they have drawn from him in the minds of the readers? This research has been criticized articles that are written about Hatefi in the recent period. In the following is described Hatefi position of literary based on the discussed issues in contemporary research. In recent research, describing the power of imagination, improvisation, Hatefi's success in epic poetry, pointing to innovations, poetic merits and addressing his literary and stylistic beauties are among the most important points made about Hatefi's works.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hatfi، literary position
  • contemporary research and subject classification
ابراهیمی ناغانی، حسین(1382) «تجلی انسان در نگارگری بهزاد»، کتاب ماه هنر، ش63 و64، (101-98).
اته، کارل هرمان(1337) تاریخ ادبیات فارسی، ترجمۀ صادق رضازاده شفق، تهران : بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
اسدالله‎یف،سعدالله(1372)«کنیه‌والقاب کمالخجندی»، کیهان فرهنگ،ش103،(31-30)
افشار، ایرج(1332) «ظفرنامه»، یغما، ش66، (360- 356).
آژند،یعقوب(1386)«مکتب نگارگری بخارا» ، مطالعات هنرهای تجسمی،ش26،(33- 28).
بساک، حسن و قاسم زاده شاندیز، محمدرضا(1393)«تصحیح انتقادی تَمرنامۀ هاتفی؛ متنی حماسی متأثر از شاهنامه فردوسی»، متن شناسی ادب فارسی،ش۲۳،(۷۴-57).
تیموری، مرتضی(1343)«فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه دانشکده ادبیات اصفهان»، مجله: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، ش1،(328- 310).
حصیری،افسانه(1388)«تحقیق و تاریخ: حماسهسرایی در دوره دوم تاریخ اسلامی»، کیهان فرهنگی، ش280 و 281،(59-56).
خلوصی، محمدتقی(1379)«جایگاه نظامی در مثنوی سرایی و شناختی از مقلدان مشهور وی»، شناخت، ش28 (96- 78).
خواند میر، غیاث‎الدین(1324) رجال کتاب حبیب السیر از حملۀ مغول تا مرگ شاه اسماعیل اول، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، یادگار
درودگریان،فرهاد،(1388) «شاهنامه نواب عالی و قاسمی گنابادی»، کتاب ماه ادبیات، ش139، (83-74).
ذوالفقاری، حسن(1385) «هفتپیکر نظامی و نظیرههای آن»، مجله زبان و ادبیات فارسی، ش52 و 53،(110-67).
رادفر،ابوالقاسم(1371)«نظیره‌پردازان خمسۀنظامی»،کیهان فرهنگی،ش87،(33-30).
رحیم پور، مهدی(1385)«کتابی دیگر درباره انواع ادبی»، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، ش106،(115- 108).
‌رزمجو، حسین(1375) انواع ادبی، مشهد: آستان قدس رضوی.
رستگارفسایی، منصور(1372)انواع شعر فارسی، شیراز: نشر نوید.
رضایی‎اردانی، فضل‌الله(1387)«نقد تحلیلی-تطبیقی منظومۀ«خسرو و شیرین» و «لیلی و مجنون» نظامی گنجوی»، پژوهشنامه ادب غنایی، ش11،(112-87).
ریپکا، یان(1383)تاریخ ادبیات ایران، ترجمۀ ابوالقاسم سری، تهران: سخن.
سام‎میرزا صفوی(1389)تحفۀ سامی، تصحیح فاطمه انگورانی،تهران:انجمن آثار و مفاخر.
سیّدغراب، علی اصغر(1382)«مجنون‌ بهانه‌پرداز(بهانه در لیلی‌ و مجنون‌ هاتفی)»، نشر دانش، سال بیستم، شماره دوّم، تابستان،(32-27).
شیلا، بلر(1376) «معماری و هنر در آسیای مرکزی در دوره ازبکان»، ترجمۀ اردشیر اشراقی، ایران شناخت، ش6 (121- 100).
صفا، ذبیح‎الله(1366)تاریخ ادبیات در ایران، ج4،  تهران: فردوس.
صفا، ذبیح الله(1369) حماسه‌سرایی در ایران، تهران: نشر امیرکبیر.
صفا، ذبیح‎الله،(1361)«حماسه‌های تاریخی و دینی در عهد صفوی»،ایراننامه،ش1،(21- 5).
صفایی، ابراهیم(1354)«شاهنامه‌وشاهنامهسرایان»،هنر و مردم،ش153(133-129).
عناصری، جابر(1370)«مناظره خسرو پرویز با فرهاد/ محنت زده رنجخانه صبوری»، چیستا،ش80،(1224-1214).
فخرالزمانی، ملاعبدالنبی(1340)تذکرۀ میخانه ، به اهتمام گلچین معانی: سپهر.
فروزانفر، بدیع‎الزمان و مجیدی، عنایت‌الله(1370)«فهرست بعضی از کتب کتابخانۀ سلطنتی ایران»، تحقیقات کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاهی، ش18،(240- 139).
فضیلت، محمود(1379)«سبک شناسی حمله حیدری ملا بمانعلی راجی کرمانی»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ش156،(380-361).
قرقلو، کیومرث(1387)«نوزایی ایرانی»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا،ش119،(99-94).
قیامتی، علیرضا،(1396)مجموعه مقالات همایش بینالمللی هاتفی، مشهد:طنین قلم.
مجیدی نیا، محبوبه(1391)«نگاهی به اوضاع شعری دربار صفوی؛ نقدی بر نظریۀ خروج شعر از دربار»، پژوهش‌های نقد ادبی و سبک شناسی، ش8 ،(156- 125).
مرتضوی،منوچهر(1341)«مقلدین شاهنامه در دوره مغول و تیموری و تاریخ منظوم شمسالدین کاشانی»، دانشکده ادبیات تبریز، ش61، (175-141).
موسوی‎گرمارودی، علی(1388)«شاهنامه و منظومه دینی حماسی علی‌نامه»،پیام بهارستان ، دورۀ2، ش5، (618- 607).
میرزایف، عبدالغنی(1353)«بدرالدین کشمیری و اشتباهاتی در تعیین تألیفات او»، وحید،ش132،(713-700).
وحیددستگردی،محمد(1318)«نظامی گنجوی»، ارمغان،دوره20،ش4،(224- 209).
هاتفی‌، عبدالله،(1988) هفت منظر، مقدمه‌ و متن علمی-انتقادی از جابلقا داد علیشایف، محرر مسؤول اعلی‌ خان‌ افصح‌زاد‌، آکادمی علوم تاجیکستان، انستیتوی شرق‌شناسی، دوشنبه: نشریات دانش.
هاتفی خرجردی، عبدالله(1392) هفت منظر، به تصحیح حسن ذوالفقاری و سیاوش مرشدی، تهران: رشدآوران.
هلالی جغتایی(1337) دیوان ، به تصحیح سعید نفیسی، کتابخانۀ سنایی.