بررسی موسیقی بیرونی و کناری اشعار حسرت همدانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه پیام نور تهران، تهران، ایران .

چکیده

   تدوین فرهنگ تاریخی عروض شعر فارسی به نحوی که بتوان زمان آغاز به کار رفتن یک وزن و سپس میزان کاربرد آن در ادوار بعدی و تعیین بسامد و ترسیم فراز و نشیب موجود در تداول هر یک از اوزان عروضی را به دقت تمام تعیین کرد، امروزه خصوصاً با توجه به وجود چاپ‌های منقح از دواوین و منظومه‌های شعر فارسی، امری بسیار ضروری و مفید به نظر می‌رسد؛ خاصه از آن جهت که جای چنین فرهنگی ـ البته با ویژگی‌های مذکور فوق ـ در حوزه پژوهش‌ها و منابع موجود خالی است. بدیهی است اولین قدم در راه تدوین چنین فرهنگی، بررسی یک یک دیوان‌های شعر فارسی موجود و استخراج نتایج آن به عنوان مواد و عناصر اولیه و اساسی مورد نیاز است. این مقاله، پاسخی است به این نیاز ضروری که در آن دیوان اشعار حسرت همدانی را از جهت ردیف، قافیه و اوزان عروضی بررسی کرده‌ایم. روشی که برای این کار مد نظر است، روش توصیفی ـ تحلیلی است. حسرت در اشعار خود، هشت بحر از بحور عروضی استفاده کرده‌است که در این میان بحر هزج بسامد بالایی دارد. اکثر اشعار وی در قالب مُسدس و دارای قافیه اسمی هستند. در غزلیات وی حروف روی «ن» و «ر» بیشتر بکار رفته‌اند. بسامد استفاده از ردیف و اشعار مردف در غزلیات شاعر زیاد است. در موسیقی کناری، استفاده حسرت از کلمات خوش آهنگ و مصوّت بلند در قافیه باعث زیبایی و گوش‌نوازی اشعار وی شده‌است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Examining the external and side music of Hasrat Hamedani's poems

نویسنده [English]

  • Rahim Salamat Azar
Lecturer at Payame Noor University of Tehran. Tehran Iran
چکیده [English]

Compilation of the historical culture of Persian prose pronouns in such a way that the time of beginning of a weight and then the amount of its use in the next periods and frequency can be determined and the ups and downs in the circulation of each of the prosodic weights can be determined carefully, especially today Considering the existence of revised editions of Davin and poems of Persian poetry, it seems to be very necessary and useful; Especially since the place of such a culture - of course with the above-mentioned characteristics - in the field of research and available resources is empty. Obviously, the first step in compiling such a culture is to study the existing madnesses of Persian poetry one by one and to extract the results as the necessary basic materials and elements. This article is a response to this urgent need in which we have examined the poetry collection of Hasrat Hamedani in terms of rows, rhymes and prosodic weights. The method used for this work is descriptive-analytical method. In his poems, Hasrat has used eight seas of prosody, among which the sea of ​​Hazj has a high frequency. Most of his poems are in the form of the founder and have a nominal rhyme. In his lyric poems, the letters "N" and "R" are used more. The frequency of using different lines and poems in the poet's sonnets is high. In side music, the use of longing words and long vowels in the rhyme has made his poems beautiful and audible.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Poetry weight
  • Hasrat Hamedani's
  • rhyme
  • prosody
  • zahafat
  • row
 آرین پور،یحیی (1387) از صبا تا نیما (دوره بازگشت بیداری)، جلد اول، تهران: زوار.
دنبلی، عبدالرزاق بن نجفقلی (1342) تذکره نگارستان دارا، تصحیح عبداالرسول خیام پور، تبریز: بی‌نام.
 دهخدا، علی‌اکبر (1377) لغت‌نامه، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه.
 سلمانی، مهدی (1395) حسرت در حسرت «تأملی بر دیوان حسرت همدانی». مجله متن‌شناسی ادب فارسی (علمی -پژوهشی)، دانشکده ادبیات و علوم انسانی- دانشگاه اصفهان، دوره جدید، شماره 1، (پیاپی 29) صص 116- 103.
 شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا (1379) موسیقی شعر، تهران: آگه.
 شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا (1386) زمینه اجتماعی شعر فارسی، چاپ دوم. تهران: اختران.
 شمیسا، سیروس (1374) آشنایی با عروض و قافیه، چاپ یازدهم، تهران: فردوسی.
 شمیسا، سیروس (1386) سیر غزل در شعر فارسی، ویرایش دوم، چاپ اول، تهران: علم.
 گروسی، فاضل خان (1376) انجمن خاقان، با مقدمه توفیق سبحانی، تهران: روزنه.
 محمود میرزا قاجار (1346) سفینۀ المحمود، تصحیح عبدالرسول خیام پور، تبریز: موسسه تاریخ و فرهنگ ایران.
 ملاح، حسنعلی  (1385) پیوند موسیقی و شعر، تهران: فضا.
 نواب شیرازی، علی اکبر (1371) تذکره دلگشا، تصحیح منصور رستگار فسایی، شیراز: نوید شیراز.
 ولک، وارن؛ رنه، آستن (1373) نظریه ادبیات، ترجمه ضیا موحد و پوران مهاجر، تهران: علمی و فرهنگی.
 هدایت، رضا قلی خان (1374) تذکره ریاض العارفین، تصحیح ابوالقاسم رادفر، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
 همایی، جلال الدین (1373) فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: هما.
همدانی، ملا محمد تقی (1389) دیوان حسرت همدانی، تصحیح رضا عبداللهی، تهران: نگاه.