بررسی شاخص‌های صوری و محتوایی ادبیات غنایی در غزلی از حسین منزوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

ادبیات تعلیمی، یکی از مهم‌ترین انواع ادبی در ادبیات ملل مختلف و به ویژه ایران است. استاد مسلط تعلیم و تربیت در ادبیات فارسی، سعدی است که ارزش آثار او بر هیچ‌کس پوشیده نیست؛ از این‌رو، این پژوهش بر آن است تا با بهره‌گیری از روش مطالعۀ کتابخانه‌ای و به صورت تحلیلی- توصیفی، حکایت «جدال سعدی با مدعی» را بر اساس شاخص‌های صوری و محتوایی ادبیات تعلیمی مورد بررسی قرار دهد. حاصل مطالعات بیانگر این است که ویژگی‌هایی چون تمثیل، بسامد بالای جملات استفهامی، بسامد بالای جملات امری و نهیی، هنجارگریزی نحوی و جابجایی ارکان جمله، نمایشی کردن موضوع، استدلال و تفسیر سخن، لغات، ترکیبات و تعبیرات ادبیات تعلیمی، تصویر ساده و رسا، استفاده از هنرسازه‌های ادبی در راستای تعلیم، تأکیدی بودن نقش تشبیه، سادگی و رسایی زبان و بیان، مخاطب و خواننده‌محوری و صریح بودن از مهم‌ترین خصوصیات صوری و اشاره به آیات قرآنی، احادیث و روایات، دیدگاه تقدیرگرایانه، عقل‌گرایی و خردورزی، رویکرد یکسونگرانه (رویکرد مذکرمحور)، ذکر آموزه‌های اخلاقی به شیوۀ پند و اندرز، آموزنده و تهذیب‌کننده بودن، واقع‌گرایی و دوری از خیالبافی، از جمله ویژگی‌های محتوایی حکایت سعدی هستند. حاصل سخن آنکه، حکایت «جدال سعدی با مدعی»، یکی از بهترین حکایات تعلیمی در حیطه ادبیات تعلیمی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Examining the formal and content indicators of educational literature In the story "Saadi's fight with the moddai"

نویسندگان [English]

  • hossein Gasemizadeh 1
  • khodabakhsh asadollahi 2
1 Ph.D. student of Persian language and literature of Mohaghegh Ardabili University
2 Professor of Persian language and literature at Mohaghegh Ardabili University
چکیده [English]

Educational literature is one of the most important types of literature in the literature of different nations, especially in Iran. The master teacher of education and training in Persian literature is Saadi, whose value is not hidden from anyone; Therefore, this research aims to analyze the story of "Saadi's dispute with the moddai" based on the formal and content indicators of educational literature by using the library study method and in an analytical-descriptive way.The results of the studies show that features such as parables, high frequency of interrogative sentences, high frequency of imperative and prohibitive sentences, syntactic avoidance and shifting of sentence elements, dramatization of the topic, argumentation and interpretation of speech, words, combinations and interpretations of educational literature, simple and expressive image , the use of literary works of art in the direction of education, emphasis on the role of simile, simplicity and expressiveness of language and expression, audience and reader-centeredness, and being explicit are the most important formal characteristics and referring to Quranic verses, hadiths and traditions, predestination perspective, Rationalism and wisdom, monotonous approach (masculine approach), mention of moral teachings in the form of advice and admonition, being instructive and edifying, realism and avoiding fantasy are among the content features of Saadi's story. As a result of Anke's words, the story "Saadi's fight with the moddai" is one of the best educational stories in the field of educational literature

کلیدواژه‌ها [English]

  • Didactic literature
  • form
  • content
  • anecdote "Saadi's fight with the moddai"
  • Saadi
براهنی، رضا (1395). قصه­نویسی، چاپ چهارم، تهران: سهروردی.
پارساپور، زهرا (1383). مقایسه زبان حماسی و غنایی، چاپ اول، تهران: دانشگاه تهران.
دشتی، علی (1383). سایه، چاپ اول، تهران: انتشارات کتابخانۀ سقراط.
رزمجو، حسین (1390). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، چاپ سوم، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
رضایی، محمدعلی و منیژه زینلی (1393). تحلیل بینامتنی اشعار نزار قبانی و حسین منزوی، همایش ملی بینامتنیت، ج 3، 780-765.
رمضانی، احمد (1383). نگاهی به آثار و شعر حسین منزوی، کتاب ماه ادبیات، ش 75، 37-23.
زرقانی، مهدی و قربان صباغ، محمودرضا (1390). نظریۀ ژانر، تهران: هرمس.
شفیعی­کدکنی، محمدرضا (1352). انواع ادبی و شعر فارسی، خرد و کوشش، تهران، سال 11 و 12، دوره 4، صص 119- 96.
شمیسا، سیروس (1368). نگاهی تازه به بدیع، تهران: انتشارات فردوس.
شمیسا، سیروس (1389). انواع ادبی، چاپ چهارم، تهران: میترا.
طاهباز، سیروس (1368). دربارۀ شعر و شاعری از مجموعه آثار نیما، تهران: دفترهای زمانه.
عبادیان، محمود (1384). تکوین غزل و نقش سعدی: مقدمه­ای بر مبانی جامعه­شناختی و زیباشناختی غزل فارسی و غزلیات سعدی، چاپ اول، تهران: هوش و ابتکار.
قربانی، جاوید (1386). نگاهی به زندگی حسین منزوی غزل‌پرداز بزرگ معاصر، مجلّۀ حافظ، ش 47.
کزازی، جلال‌الدین (1391). بیان، تهران: مرکز.
ماهیار، عباس (1390). عروض فارسی، تهران: قطره.
مشتاق مهر، رحمان و سردار، بافکر (1395). شاخص‌های محتوایی و صوری ادبیات غنایی، پژوهشنامۀ ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال چهاردهم، دورۀ 26، 203-183
معین، محمد ( 1386). فرهنگ معین، چاپ سوم، تهران: نشر زرین.
مؤتمن، زین‌العابدین (1364). شعر و ادب فارسی، چاپ دوم، تهران: زرین.
منزوی، حسین (1387). مجموعه اشعار حسین منزوی، به کوشش حسین فتحی، تهران: نگاه.
ولک، رنه و وارن، آوستین (1373). نظریه ادبیات، ترجمۀ ضیاء موحد و پرویز مهاجر، تهران: علمی و فرهنگی.
همایی، جلال‌الدین (1383). فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: هما.